ഖുതുബ് ഷാഹി സ്മാരക ശിലകൾ

ഖുതുബ് ഷാഹി ശവകുടീരങ്ങൾ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത് ഇന്ത്യയിലെ ഹൈദരാബാദിലെ പ്രശസ്തമായ ഗോൽക്കൊണ്ട കോട്ടയ്ക്ക് സമീപമുള്ള ഇബ്രാഹിം ബാഗിലാണ് . കുത്തബ് ഷാഹി രാജവംശത്തിലെ വിവിധ രാജാക്കന്മാർ നിർമ്മിച്ച ശവകുടീരങ്ങളും പള്ളികളും അവയിൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. ^[1] ചെറിയ ശവകുടീരങ്ങളുടെ ഗാലറികൾ ഒരു നിലയും , വലിയവ രണ്ട് നിലകളുള്ളവയാണ്. ഓരോ ശവകുടീരത്തിന്റെയും മധ്യഭാഗത്ത് ഒരു സാർക്കോഫാഗസ് ഉണ്ട്, അത് താഴെയുള്ള ഒരു ക്രിപ്റ്റിലെ യഥാർത്ഥ ശ്മശാന നിലവറയെ മറികടക്കുന്നു. താഴികക്കുടങ്ങൾ ആദ്യം നീലയും പച്ചയും ടൈലുകൾ കൊണ്ട് പൊതിഞ്ഞിരുന്നു, അവയിൽ കുറച്ച് കഷണങ്ങൾ മാത്രമേ ഇപ്പോൾ അവശേഷിക്കുന്നുള്ളൂ. ^[2]

ഈ സമുച്ചയത്തെ യുനെസ്കോ അതിന്റെ "താത്കാലിക പട്ടികയിൽ" ഉൾപ്പെടുത്തി, 2014-ൽ ഡെക്കാൻ സുൽത്താനേറ്റിന്റെ സ്മാരകങ്ങളും കോട്ടകളും എന്ന പേരിൽ മേഖലയിലെ മറ്റു സ്മാരകങ്ങളും ഉൾപെടുത്തി ലോക പൈതൃക സൈറ്റായി ഉയർത്തി.

സുൽത്താൻ ഖുലി ഖുതുബ്-ഉൽ-മുൽക്ക്

ജംഷീദ് ഖുലി കുത്തബ് ഷാ

ഇബ്രാഹിം കുലി കുത്തബ് ഷാ വാലി (1550-1580)

മുഹമ്മദ് ഖുലി കുത്തബ് ഷാ (1580-1612)

സുൽത്താൻ മുഹമ്മദ് കുത്തബ് ഷാ (1612-1626)

അബ്ദുല്ല കുത്തബ് ഷാ (1626-1672)

ഹയാത്ത് ബക്ഷി ബീഗം (മരണം: 1667) അവർ മുഹമ്മദ് ഖുലി കുത്തബ് ഷായുടെ ഏക മകളായിരുന്നു.

ഗോൽകൊണ്ട കോട്ടയുടെ പുറം ചുറ്റുമതിലിനും അതിന്റെ ബഞ്ചാര ദർവാസയ്ക്കും (ജിപ്‌സികളുടെ ഗേറ്റ്) വടക്കായി ഇബ്രാഹിം ബാഗിന് നടുവിലാണ് ശവകുടീര സമുച്ചയം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്.

വിവരണം

ശവകുടീരങ്ങൾ ഒരു വലിയ കൂട്ടമായി രൂപപ്പെടുകയും ഉയർന്ന പ്ലാറ്റ്ഫോമിൽ നിലകൊള്ളുകയും ചെയ്യുന്നു. പേർഷ്യൻ, ഇന്ത്യൻ രൂപങ്ങൾ സമന്വയിപ്പിക്കുന്ന വ്യതിരിക്തമായ ശൈലിയിലുള്ള കൂർത്ത കമാനങ്ങളാൽ ചുറ്റപ്പെട്ട ചതുരാകൃതിയിലുള്ള അടിത്തറയിലാണ് അവ നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നത്. ശവകുടീരങ്ങൾ സങ്കീർണ്ണമായ കൊത്തുപണികളുള്ള നിർമ്മിതികളാണ്, കൂടാതെ ഭൂപ്രകൃതിയുള്ള പൂന്തോട്ടങ്ങളാൽ ചുറ്റപ്പെട്ടവയുമാണ്. ^[3]

ശവകുടീരങ്ങൾ ഒരിക്കൽ വെള്ളിത്തണ്ടുകളിൽ പരവതാനികളും ചാൻഡിലിയറുകളും വെൽവെറ്റ് മേലാപ്പുകളും കൊണ്ട് സജ്ജീകരിച്ചിരുന്നു. ഖുറാൻ പകർപ്പുകൾ പീഠങ്ങളിൽ സൂക്ഷിക്കുകയും വായനക്കാർ വിശുദ്ധ ഗ്രന്ഥത്തിലെ വാക്യങ്ങൾ കൃത്യമായ ഇടവേളകളിൽ പാരായണം ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. സുൽത്താന്മാരുടെ ശവകുടീരങ്ങളെ മറ്റ് രാജകുടുംബങ്ങളിൽ നിന്ന് വേർതിരിച്ചറിയാൻ സുൽത്താന്മാരുടെ ശവകുടീരങ്ങൾക്ക് മുകളിൽ സ്വർണ്ണ ശിഖരങ്ങൾ ഘടിപ്പിച്ചിരുന്നു.

ചരിത്രം

കുത്തബ് ഷാഹിയുടെ കാലത്ത് ഈ ശവകുടീരങ്ങൾ വളരെ ആദരവോടെയാണ് നടത്തിയിരുന്നത്. എന്നാൽ അവരുടെ ഭരണത്തിനുശേഷം, 19-ആം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തിൽ സർ സാലർ ജംഗ് മൂന്നാമൻ അവയുടെ പുനരുദ്ധാരണത്തിന് ഉത്തരവിടുന്നതുവരെ ശവകുടീരങ്ങൾ അവഗണിക്കപ്പെട്ടു. ഒരു പൂന്തോട്ടം ഉണ്ടാക്കി, ഒരു മതിൽ പണിതു. കുത്തബ് ഷാഹി കുടുംബത്തിന്റെ ശവകുടീരത്തോട്ടം വീണ്ടും ശാന്തമായ സൗന്ദര്യത്തിന്റെ ഇടമായി. ഖുതുബ് ഷാഹി സുൽത്താൻമാരിൽ അവസാനത്തെ സുൽത്താൻ ഒഴികെ മറ്റെല്ലാവരെയും ഇവിടെ അടക്കം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.

സുൽത്താൻ ഖുലി ഖുതുബ് മുൽക്കിന്റെ ശവകുടീരം, അദ്ദേഹത്തിന്റെ പിൻഗാമികളുടെ ശവകുടീരങ്ങൾക്ക് മാതൃകയായ ശൈലി, ഓരോ ദിശയിലും 30 മീറ്റർ ഉയരമുള്ള ഉയർന്ന ടെറസിലാണ്. ശവകുടീര അറ അഷ്ടഭുജാകൃതിയിലാണ്, ഓരോ വശവും ഏകദേശം 10 മീറ്ററാണ്. മുഴുവൻ ഘടനയും വൃത്താകൃതിയിലുള്ള താഴികക്കുടത്താൽ കിരീടമണിഞ്ഞിരിക്കുന്നു. ഈ ശവകുടീര അറയിൽ മൂന്ന് ശവകുടീരങ്ങളും ചുറ്റുമുള്ള ടെറസിൽ ഇരുപത്തിയൊന്ന് ശവകുടീരങ്ങളും ഉണ്ട്, പ്രധാന ശവകുടീരം ഒഴികെ അവയിലെല്ലാം ലിഖിതമില്ല. സുൽത്താൻ ഖുലിയുടെ ശവകുടീരത്തിലെ ലിഖിതം നസ്ഖ്, തൗഖ് ലിപികളിൽ മൂന്ന് ബാൻഡുകളിലായാണ്. ലിഖിതത്തിൽ സുൽത്താൻ ഖുലിയെ ബഡേ മാലിക് (ഗ്രേറ്റ് മാസ്റ്റർ) എന്നാണ് വിശേഷിപ്പിക്കുന്നത് — ഡെക്കാണിലെ എല്ലാ ആളുകളും അദ്ദേഹത്തിനായി ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന പ്രിയപ്പെട്ട പദം. 1543-ൽ സുൽത്താൻ തന്റെ ജീവിതകാലത്ത് ആചാരപ്രകാരം പണികഴിപ്പിച്ചതാണ് ഈ ശവകുടീരം. ^[4]

സുൽത്താൻ ഖുലിയുടെ ശവകുടീരത്തിനടുത്താണ് കുത്തബ് ഷാഹി സുൽത്താന്മാരുടെ പരമ്പരയിലെ രണ്ടാമനായ അദ്ദേഹത്തിന്റെ മകൻ ജംഷീദ് . 1550 AD-ൽ നിർമ്മിച്ചത്, ^[5] തിളങ്ങുന്ന കറുത്ത ബസാൾട്ടിൽ നിന്ന് രൂപകല്പന ചെയ്തിട്ടില്ലാത്ത ഒരേയൊരു കുത്തബ് ഷാഹി ശവകുടീരം ഇതാണ്. അതിന്റെ രൂപവും പൂന്തോട്ടത്തിലെ മറ്റ് ശവകുടീരങ്ങളിൽ നിന്ന് തികച്ചും വ്യത്യസ്തമാണ് — മറ്റ് രാജാക്കന്മാരുടെ സ്ക്വാറ്റ് ശവകുടീരങ്ങളിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി രണ്ട് നിലകളിലായി ഇത് മനോഹരമായി ഉയർന്നുവരുന്നു. ഒരു കുത്തബ് ഷാഹി ഭരണാധികാരിയുടെ ലിഖിതങ്ങളില്ലാത്ത ഏക ശവകുടീരമാണ് ജംഷീദ് ഖുലി കുത്തബ് ഷായുടെത് . തീർച്ചയായും, ജംഷീദിന്റെ മകൻ, സുബ്ഹാന്റെ ശവകുടീരത്തിലും ലിഖിതങ്ങളൊന്നുമില്ല. സുബ്ഹാൻ ഖുലി ഖുതുബ് ഷാ കുറച്ചുകാലം ഭരിച്ചു. പിതാവിന്റെയും മുത്തച്ഛന്റെയും ശവകുടീരങ്ങൾക്കിടയിലാണ് സുബ്ഹാന്റെ ശവകുടീരം നിലകൊള്ളുന്നത്. അദ്ദേഹത്തെ ഛോട്ടേ മാലിക് (സ്മോൾ മാസ്റ്റർ) എന്നാണ് വിളിച്ചിരുന്നത്.

സുൽത്താൻ ഇബ്രാഹിം ഖുലി ഖുതുബ് ഷായുടെ മരണശേഷം 1580-ൽ നിർമ്മിച്ച ശവകുടീരം സുൽത്താൻ ഖുലിയുടെ ശവകുടീരത്തേക്കാൾ അല്പം വലുതാണ്. ^[6] ഒരുകാലത്ത് ഈ ശവകുടീരത്തെ അലങ്കരിച്ച ഇനാമൽ ചെയ്ത ടൈലുകളുടെ അടയാളങ്ങൾ ഇപ്പോഴും തെക്കൻ ഭിത്തിയിൽ കാണാം. ശവകുടീരത്തിന് പ്രധാന അറയിൽ രണ്ട് ശവകുടീരങ്ങളും ടെറസിൽ 16 ഖബറുകളുമുണ്ട്; അവരിൽ ചിലർ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആറ് ആൺമക്കളുടെയും മൂന്ന് പെൺമക്കളുടെയും ആകാം. സാർക്കോഫാഗസിന്റെ എല്ലാ മുഖങ്ങളിലും തുളുത്ത് ലിപിയിൽ ലിഖിതങ്ങളുണ്ട്. നഗരത്തിലെ നിരവധി കുത്തബ് ഷാഹി മന്ദിരങ്ങളിൽ നസ്ഖ്, തുളുത്ത്, നസ്താലിഖ് ലിഖിതങ്ങൾ സൂക്ഷിച്ചിരുന്ന മൂന്ന് പ്രശസ്ത കാലിഗ്രാഫിസ്റ്റുകൾ — ഇസ്‌ഫലാൻ, ഇസ്മായിൽ, തഖിയുദ്ദീൻ മുഹമ്മദ് സാലിഹ് — ഇബ്രാഹിം ഷായുടെ സമകാലികരായിരുന്നു.

സുൽത്താൻ മുഹമ്മദ് ഖുലി ഖുത്ബ് ഷായുടെ ശവകുടീരം ഖുത്ബ് ഷാഹി ശവകുടീരങ്ങളിൽ ഏറ്റവും മഹത്തായതായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. എഡി 1602 ൽ നിർമ്മിച്ച ഈ ശവകുടീരം 65 മീറ്റർ ചതുരവും 4 മീറ്റർ ഉയരവുമുള്ള ടെറസിലാണ്. 9 അടിയോളം ഉയരത്തിൽ പടികൾ ശവകുടീരത്തിലേക്ക് നയിക്കുന്നു, അത് പുറത്ത് 22 മീറ്റർ ചതുരവും അകത്ത് 11 മീറ്റർ ചതുരവുമാണ്. തെക്ക്, കിഴക്ക് ഭാഗങ്ങളിൽ പ്രവേശന കവാടങ്ങളുണ്ട്. ടെറസിന് താഴെയുള്ള നിലവറയിലാണ് ശവകുടീരം. പേർഷ്യൻ ഭാഷയിലുള്ള ലിഖിതങ്ങളും നാഷ് ലിപികളും അതിനെ അലങ്കരിക്കുന്നു.

മറ്റൊരു മഹത്തായ ശവകുടീരം ആറാമത്തെ സുൽത്താനായ മുഹമ്മദ് കുത്തബ് ഷായുടെതാണ് . ഈ ശവകുടീരത്തിന്റെ മുൻഭാഗം ഒരിക്കൽ ഇനാമൽ ടൈലുകൾ കൊണ്ട് അലങ്കരിച്ചിരുന്നു; സൂചനകൾ മാത്രമാണ് ഇപ്പോൾ വ്യക്തമാകുന്നത്. തുളുത്തിലും നസ്ഖിലും ആറ് ശവക്കുഴികളും ലിഖിതങ്ങളും ഉണ്ട്. 1626 ലാണ് ഈ ശവകുടീരം നിർമ്മിച്ചത്. അവസാനത്തെ കുത്തബ് ഷാഹി സുൽത്താനായിരുന്ന അബുൽ ഹസൻ കുത്തബ് ഷാ (താനാ ഷാ) മരിക്കുമ്പോൾ ഔറംഗബാദിനടുത്തുള്ള ദൗലത്താബാദിലെ കോട്ടയിൽ തടവിലായിരുന്നതിനാൽ, രാജകീയ ശവകുടീരങ്ങളിൽ അവസാനത്തേതാണ് സുൽത്താൻ അബ്ദുല്ല കുത്തബ് ഷായുടെ ശവകുടീരം. ഇടയ്ക്കിടെ മറ്റ് നിരവധി സ്മാരകങ്ങളുണ്ട്, അവയിൽ മിക്കതും രാജകുടുംബത്തിലെ മറ്റ് അംഗങ്ങളുടെ ശവകുടീരങ്ങളാണ്.

ഫാത്തിമ സുൽത്താന്റെ ശവകുടീരം, ബൾബസ് താഴികക്കുടം, ശവകുടീരത്തോട്ടത്തിന്റെ പ്രവേശന കവാടത്തിനടുത്താണ്. മുഹമ്മദ് കുത്തബ് ഷായുടെ സഹോദരിയായിരുന്നു ഫാത്തിമ. അവളുടെ ശവകുടീരത്തിൽ നിരവധി ശവകുടീരങ്ങളുണ്ട്, രണ്ടെണ്ണം ലിഖിതങ്ങൾ. മുഹമ്മദ് ഖുലിയുടെ ശവകുടീരത്തിന്റെ തെക്ക് ഭാഗത്ത് ആലേഖനം ചെയ്യാത്ത മൂന്ന് ശവകുടീരങ്ങളുണ്ട്. സുൽത്താന്റെ പ്രിയപ്പെട്ട ഭാര്യ ഖുർഷിദ് ബീബിയുടെയും അവളുടെ (കുൽത്തൂമിന്റെ) ഭർത്താവിന്റെയും മകളുടെയും മകനിൽ ജനിച്ച മുഹമ്മദ് കുത്തബ് ഷാഹിയുടെ ചെറുമകൾ കുൽത്തൂമിന്റെ മഖ്ബറകൾ ഇവിടെയുണ്ട്. ഈ ക്ലസ്റ്ററിന്റെ പടിഞ്ഞാറ് ഭാഗത്താണ് കുൽത്തൂമിന്റെ ശവകുടീരം.

സുൽത്താൻ അബ്ദുള്ളയുടെ പ്രിയപ്പെട്ട രണ്ട് ഹക്കിമുകളുടെ (വൈദ്യൻമാർ) — നിസാമുദ്ദീൻ അഹമ്മദ് ഗിലാനി, അബ്ദുൾ ജബ്ബാർ ഗിലാനി — ഇരട്ട ശവകുടീരങ്ങൾ 1651-ലാണ് നിർമ്മിച്ചത്. സുൽത്താൻ അബ്ദുള്ള ഷായുടെ പ്രിയപ്പെട്ട തോഴിമാരയിരുന്ന പ്രേമമതിയേയും താരാമതിയേയും അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശവകുടീരത്തിനരികിൽ സംസ്‌കരിക്കപ്പെട്ടു. കുത്തബ് ഷാഹി കുടുംബാംഗങ്ങളുടേതല്ലാത്ത മറ്റൊരു ശവകുടീരം നെക്നാം ഖാന്റേതാണ്. അബ്ദുള്ളയുടെ സൈന്യത്തിൽ സേവനമനുഷ്ഠിച്ച നെക്നാം ഖാൻ കർണാടകത്തിന്റെ കമാൻഡർ-ഇൻ-ചീഫായിരുന്നു. ഇബ്രാഹിം കുത്തബ് ഷായുടെ ശവകുടീരത്തിന് പുറത്തുള്ള ഒരു പ്ലാറ്റ്‌ഫോമിലാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശവകുടീരം. നെകം ഖാന്റെ മരണത്തിന് രണ്ട് വർഷത്തിന് ശേഷം 1672 ലാണ് ഇത് നിർമ്മിച്ചത്.

രാജവംശത്തിലെ അവസാനത്തെ സുൽത്താനായ അബുൽ ഹസൻ കുത്തുബ് ഷായെ ( താനാ ഷാ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു) അദ്ദേഹത്തിന്റെ പൂർവ്വികനോടൊപ്പം അടക്കം ചെയ്തിട്ടില്ല. പകരം അദ്ദേഹത്തെ ഖുൽദാബാദിൽ അടക്കം ചെയ്തു. അവസാനത്തെ ഖുതുബ് ഷാഹി സുൽത്താനായ അബുൽ ഹസൻ തനിക്കുവേണ്ടി പണിയാൻ തുടങ്ങിയ ശവകുടീരത്തിൽ യഥാർത്ഥത്തിൽ സുൽത്താൻ അബ്ദുള്ളയുടെ മരുമകന്റെ മകനും പേർഷ്യയിലെ ഷാ അബ്ബാസ് രണ്ടാമൻ സഫൈറിന്റെ സഹോദരിയുമായ മിർ അഹമ്മദിന്റെ ശവകുടീരമുണ്ട്. സുൽത്താൻ അബ്ദുള്ളയുടെ പുത്രിമാരിലൊരാളായ ഫദ്മ ഖാനത്തിന്റെ ശവകുടീരം അവരുടെ ഭർത്താവ് മിർ അഹമ്മദിന്റെ ശവകുടീരത്തിനടുത്താണ്. ഒരു താഴികക്കുടത്താൽ മറക്കാത്ത ഒരേയൊരു കുത്തബ് ഷാഹി ശവകുടീരം അവളുടേതാണ്.

ശവകുടീരങ്ങളുടെ പടിഞ്ഞാറ് ഭാഗത്താണ് സൂഫി സന്യാസിയായ ഹുസൈൻ ഷാ വാലിയുടെ ദർഗ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. 1562-ൽ നിർമ്മിച്ച ഹുസൈൻ സാഗറി തടാകത്തിൻ്ന്റെ നിർമ്മാതാവ് എന്ന നിലയിലാണ് അദ്ദേഹത്തെ ആളുകൾ ഏറ്റവും സ്‌നേഹത്തോടെ സ്മരിക്കുന്നത്. ശവകുടീരങ്ങളല്ലാതെ പൂന്തോട്ടത്തിലെ മറ്റ് സ്മാരകങ്ങളിൽ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ടത് മോർച്ചറി ബാത്ത്, ഹയാത്ത് ബക്ഷി ബീഗത്തിന്റെ മസ്ജിദ് എന്നിവയാണ്.

മുഹമ്മദ് ഖുലിയുടെ ശവകുടീരത്തിന് എതിർവശത്ത് നിൽക്കുന്ന മോർച്ചറി ബാത്ത്, മരിച്ച രാജാക്കന്മാരെയും രാജകുടുംബത്തിലെ മറ്റുള്ളവരെയും അവരുടെ അന്ത്യവിശ്രമ സ്ഥലത്തേക്ക് കൊണ്ടുപോകുന്നതിന് മുമ്പ് അവരുടെ മൃതദേഹം ആചാരപരമായ കഴുകൽ സുഗമമാക്കുന്നതിന് സുൽത്താൻ ഖുലി നിർമ്മിച്ചതാണ്. ചടങ്ങിനെ അടയാളപ്പെടുത്താൻ ആവശ്യമായ ആചാരപരമായ ആഡംബരത്തോടെ സംസ്‌കരിക്കുന്നതിന് മുമ്പ് മൃതദേഹം കോട്ടയിൽ നിന്ന് ബഞ്ചാര ഗേറ്റിലൂടെ ഈ കുളിക്കടവിലേക്ക് കൊണ്ടുവരികയായിരുന്നു രീതി. ധാരാളം ആളുകൾ - ബന്ധുക്കൾ, ഉദ്യോഗസ്ഥർ, സുഹൃത്തുക്കൾ, പ്രിയപ്പെട്ട വർ മൃതദേഹത്തെ പിന്തുടരും . പുരാതന പേർഷ്യൻ അല്ലെങ്കിൽ ടർക്കിഷ് കുളങ്ങളുടെ നിലവിലുള്ള ഏറ്റവും മികച്ച മാതൃകകളിൽ ഒന്നാണ് മോർച്ചറി ബാത്ത്.

ഖുതുബ് ഷാഹികൾ ഗോൽകൊണ്ടയിലും ഹൈദരാബാദിലുമായി നിരവധി മസ്ജിദുകൾ നിർമ്മിച്ചിട്ടുണ്ട്, മിക്കവാറും എല്ലാ ശവകുടീരങ്ങളിലും ഒരു മസ്ജിദ് ഉണ്ട്. ഹയാത്ത് ബക്ഷി ബീഗത്തിന്റെ ശവകുടീരത്തിന് സമീപമാണ് ഇത്തരത്തിലുള്ള ഏറ്റവും വലുതും മഹത്തായതുമായ മസ്ജിദ്. ഗോൽകൊണ്ട ശവകുടീരങ്ങളുടെ മഹത്തായ മസ്ജിദ് എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഇത് എഡി 1666 ൽ നിർമ്മിച്ചതാണ്, പതിനഞ്ച് പാത്രങ്ങൾ മേൽക്കൂര അലങ്കരിക്കുന്നു, പ്രാർത്ഥനാ ഹാളിന് ചുറ്റും രണ്ട് ഉയർന്ന മിനാരങ്ങളുണ്ട്, മൊത്തത്തിൽ, ഗാംഭീര്യവും പ്രതാപവുമാണ്പ്രതീതി. മസ്ജിദിലെ ലിഖിതങ്ങൾ കാലിഗ്രാഫിക് കലയിലാണ്.

അഞ്ചാമത്തെ സുൽത്താനായ മുഹമ്മദ് ഖുലി കുത്തബ് ഷായുടെ മകളും ആറാമത്തെ സുൽത്താനായ സുൽത്താൻ മുഹമ്മദ് കുത്തബ് ഷായുടെ ഭാര്യയും ഏഴാമത്തെ സുൽത്താനായ അബ്ദുല്ല കുത്തബ് ഷായുടെ അമ്മയുമായിരുന്നു ഹയാത്ത് ബക്ഷി ബീഗം . " മാ സാഹേബ " (ബഹുമാനപ്പെട്ട അമ്മ) എന്നാണ് അവർ സ്നേഹപൂർവ്വം അറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. കുത്തബ് ഷാഹി ഭരണാധികാരികളുടെ കാലത്ത് ഗോൽകൊണ്ടയിലെ സുൽത്താന്മാരുടെ ശവകുടീരത്തോട്ടം " ലഗർ-ഇ-ഫൈസ് അത്തർ " (ഉദാഹരണമായ വിനോദത്തിനുള്ള സ്ഥലം) എന്നറിയപ്പെട്ടിരുന്നു, അവിടെ പലപ്പോഴും പാട്ടോ നൃത്തമോ അല്ലെങ്കിൽ നാടകം പോലും അരങ്ങേറിയിരുന്നു. എല്ലാ വൈകുന്നേരവും സൗജന്യമായി, പാവപ്പെട്ടവർക്ക് വിനോദം ആസ്വദിക്കാനുള്ള സൗകര്യവും ഒരുക്കിയിരുന്നു.

പുനസ്ഥാപിക്കൽ

തെലങ്കാന സ്റ്റേറ്റ് ആർക്കിയോളജി ആൻഡ് മ്യൂസിയം ഡിപ്പാർട്ട്‌മെന്റ്, ആഗാ ഖാൻ ട്രസ്റ്റ് ഫോർ കൾച്ചറുമായി സഹകരിച്ച് ശവകുടീരങ്ങൾ പുനഃസ്ഥാപിച്ചു. പുനരുദ്ധാരണ പ്രവർത്തനങ്ങൾ 2013 ൽ ആരംഭിച്ചു, ^[1] ^[7] മാർച്ച് 10 ന് ഇന്ത്യയിലെ യുഎസ് അംബാസഡർ ഇത് അനാച്ഛാദനം ചെയ്തു.