മൻസ മൂസ

മൂസ
1375ൽ കറ്റാലൻ അറ്റ്ലസ് ഇംപീരിയൽ ഗോൾഡൻ ഗ്ലോബ് കൈവശം വച്ചിരിക്കുന്നതായി മൂസ ചിത്രീകരിച്ചു.
മാലി മാൻസ
ഭരണകാലം	c.1312– c.1337 (c. 25 years)
മുൻഗാമി	മുഹമ്മദ് ഇബ്ൻ ക്യൂ
പിൻഗാമി	മഘൻ മൂസ
ജീവിതപങ്കാളി	ഇനാരി കുനാട്ടെ
രാജവംശം	കീറ്റ രാജവംശം
മതം	ഇസ്ലാം

മാലി സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ ഒമ്പതാമത്തെ മാൻസയായിരുന്നു മൻസ മൂസ(അറബി: منسا موسى‎; വാഴ്ച.  c. 1312 – c. 1337). അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഭരണകാലത്ത് മാലി സാമ്രാജ്യം പ്രദേശികമായി അതിന്റെ ഉച്ചസ്ഥായിയിലെത്തി. തന്റെ സമ്പത്തിനും സമ്മാനങ്ങൾ നൽകുന്നതിനും പേരുകേട്ട മൂസ ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും ധനികരായ ആളുകളിൽ ഒരാളായും അറിയപ്പെടുന്നു.

മൂസ സിംഹാസനത്തിൽ കയറുന്ന സമയത്ത്, മാലി കീഴടക്കിയിരുന്ന ഘാന സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ ഭൂരിഭാഗവും മാലിയിൽ ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു. ഇപ്പോൾ ഗിനിയ, സെനഗൽ, മൗറിറ്റാനിയ, ഗാംബിയ, ആധുനിക സംസ്ഥാനമായ മാലി എന്നിവയുടെ ഭാഗമായ ഭൂപ്രദേശങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്നതായിരുന്നു മാലി സാമ്രാജ്യം.

1324-ൽ മൂസ വലിയ പരിവാരങ്ങളോടും ബഹുലമായ സ്വർണ്ണ സംഭരണത്തോടും കൂടി യാത്ര ചെയ്തു കൊണ്ട് മക്കയിലേക്ക് ഹജ്ജിന് പോയി. യാത്രാമധ്യേ, അദ്ദേഹം കെയ്‌റോയിൽ സമയം ചെലവഴിച്ചു. അവിടെ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആഡംബര സമ്മാനം ഈജിപ്തിലെ സ്വർണ്ണത്തിന്റെ മൂല്യത്തെ ഗണ്യമായി ബാധിക്കുകയും വിശാലമായ മുസ്ലീം ലോകത്തിന്റെ ശ്രദ്ധ ആകർഷിക്കുകയും ചെയ്തു.

മൂസ മാലി സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ അതിർത്തികൾ പ്രത്യേകിച്ചും ഗാവോ, റ്റിംബക്റ്റു നഗരങ്ങൾ അതിന്റെ പ്രദേശത്ത് ഉൾപ്പെടുത്തി വിപുലീകരിച്ചു. മുസ്ലീം ലോകത്തിന്റെ മറ്റു ഭാഗങ്ങളുമായി, പ്രത്യേകിച്ച് മംലൂക്ക്, മരിനിദ് സുൽത്താനേറ്റുകളുമായി അദ്ദേഹം അടുത്ത ബന്ധം പുലർത്താൻ ശ്രമിച്ചു. അൻഡലൂഷ്യൻ കവി അബു ഇഷാഖ് അൽ-സാഹിലിയെപ്പോലുള്ള വിശാല മുസ്‌ലിം ലോകത്ത് നിന്നുള്ള പണ്ഡിതന്മാരെ മാലിയിലേക്ക് അദ്ദേഹം റിക്രൂട്ട് ചെയ്യുകയും ഇസ്ലാമിക പഠനത്തിന്റെ കേന്ദ്രമായി ടിംബക്റ്റുവിനെ സ്ഥാപിക്കാൻ സഹായിക്കുകയും ചെയ്തു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഭരണം ടിംബക്റ്റുവിലെ ഡിജിൻഗെറെബർ മസ്ജിദിന്റെ ഭാഗം ഉൾപ്പെടെ നിരവധി നിർമ്മാണ പദ്ധതികളുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. മൂസയുടെ ഭരണം പലപ്പോഴും മാലിയുടെ ശക്തിയുടെയും പ്രതാപത്തിന്റെയും ഉന്നതിയായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു.

അവലംബം

Primary sources

• Al-Umari, Masalik al-Absar fi Mamalik al-Amsar, translated in Levtzion & Hopkins 2000
• Ibn Khaldun, Kitāb al-ʿIbar wa-dīwān al-mubtadaʾ wa-l-khabar fī ayyām al-ʿarab wa-ʾl-ʿajam wa-ʾl-barbar, translated in Levtzion & Hopkins 2000
• Ibn Battuta; Ibn Juzayy, Tuḥfat an-Nuẓẓār fī Gharāʾib al-Amṣār wa ʿAjāʾib al-Asfār, translated in Levtzion & Hopkins 2000 and Hamdun & King 2009
• al-Sadi, Taʾrīkh al-Sūdān, translated in Hunwick 1999

Other sources

• Bell, Nawal Morcos (1972), "The age of Mansa Musa of Mali: Problems in succession and chronology", International Journal of African Historical Studies, 5 (2): 221–234, doi:10.2307/217515, JSTOR 217515
• Bühnen, Stephan (1994). "In Quest of Susu". History in Africa. 21: 1–47. doi:10.2307/3171880. ISSN 0361-5413. JSTOR 3171880. S2CID 248820704.
• Canós-Donnay, Sirio (25 February 2019). "The Empire of Mali". Oxford Research Encyclopedia of African History. Oxford University Press. doi:10.1093/acrefore/9780190277734.013.266. ISBN 978-0-19-027773-4.
• Conrad, David C. (1992). "Searching for History in The Sunjata Epic: The Case of Fakoli". History in Africa. 19: 147–200. doi:10.2307/3171998. eISSN 1558-2744. ISSN 0361-5413. JSTOR 3171998. S2CID 161404193.
• Cissoko, S. M. (1969), "Quel est le nom du plus grand empereur du Mali: Kankan Moussa ou Kankou Moussa", Notes Africaines, 124: 113–114
• Collet, Hadrien (2019). "Échos d'Arabie. Le Pèlerinage à La Mecque de Mansa Musa (724–725/1324–1325) d'après des Nouvelles Sources". History in Africa. 46: 105–135. doi:10.1017/hia.2019.12. eISSN 1558-2744. ISSN 0361-5413. S2CID 182652539.
• Davidson, Jacob (ജൂലൈ 29, 2015). "How to Compare Fortunes Across History". Money.com. Archived from the original on സെപ്റ്റംബർ 21, 2021.{{cite magazine}}: CS1 maint: date and year (link)
• Davidson, Jacob (30 July 2015). "The 10 Richest People of All Time". Money.com. Archived from the original on January 31, 2022.{{cite magazine}}: CS1 maint: date and year (link)
• De Villiers, Marq; Hirtle, Sheila (2007). Timbuktu: Sahara's fabled city of gold. New York: Walker and Company.
• Devisse, Jean; Labib, S. (1984). "Africa in inter-continental relations". In Niane, D.T. (ed.). General History of Africa, IV: Africa From the Twelfth to the Sixteenth Century. Berkeley California: University of California. pp. 635–672. ISBN 0-520-03915-7.
• Fauvelle, François-Xavier (2018) [2013]. "The Sultan and the Sea". The Golden Rhinoceros: Histories of the African Middle Ages. Troy Tice (trans.). Princeton University Press. ISBN 978-0-691-18126-4.
• Gomez, Michael A. (2018). African Dominion: A New History of Empire in Early and Medieval West Africa. Princeton University Press. ISBN 9780691196824.
• Goodwin, A. J .H. (1957), "The Medieval Empire of Ghana", South African Archaeological Bulletin, 12 (47): 108–112, doi:10.2307/3886971, JSTOR 3886971
• Hamdun, Said; King, Noël Q. (2009) [1975], Ibn Battuta in Black Africa, Princeton: Markus Wiener, ISBN 978-1-55876-336-4
• Harris, Malcolm (19 September 2018). "The Big Secret of Celebrity Wealth (Is That No One Knows Anything)". The New York Times. Archived from the original on 27 September 2018. Retrieved 29 September 2018.
• Hunwick, J. O. (1990). "An Andalusian in Mali: a contribution to the biography of Abū Ishāq al-Sāhilī, c. 1290–1346". Paideuma. 36: 59–66. JSTOR 40732660.
• Hunwick, John O. (1999), Timbuktu and the Songhay Empire: Al-Sadi's Tarikh al-Sudan down to 1613 and other contemporary documents, Leiden: Brill, ISBN 90-04-11207-3.
• Jansen, Jan (1998). "Hot Issues: The 1997 Kamabolon Ceremony in Kangaba (Mali)". The International Journal of African Historical Studies. 31 (2): 253–278. doi:10.2307/221083. hdl:1887/2774. JSTOR 221083.
• Levtzion, Nehemia (1963), "The thirteenth- and fourteenth-century kings of Mali", Journal of African History, 4 (3): 341–353, doi:10.1017/s002185370000428x, JSTOR 180027, S2CID 162413528.
• Levtzion, Nehemia (1973), Ancient Ghana and Mali, London: Methuen, ISBN 0-8419-0431-6.
• Levtzion, Nehemia; Hopkins, John F. P., eds. (2000) [1981], Corpus of Early Arabic Sources for West Africa, New York, NY: Marcus Weiner Press, ISBN 1-55876-241-8.
• MacBrair, R. Maxwell (1873), A Grammar of the Mandingo Language: With Vocabularies, London: John Mason
• Mendoza, Ruben G. (2001). "West African empires. Dates: 400–1591 C. E.". In Powell, John (ed.). Weapons & Warfare. Vol. 1. Ancient and Medieval Weapons and Warfare to 1500. Salem Press. pp. 291–295. ISBN 1-58765-000-2.
• Mohamud, Naima (10 March 2019). "Is Mansa Musa the richest man who ever lived?". BBC News. Archived from the original on 10 March 2019.
• Niane, Djibril Tamsir (1959). "Recherches sur l'Empire du Mali au Moyen Age". Recherches Africaines (in French). Archived from the original on 19 May 2007.{{cite journal}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
• Niane, D. T. (1984). "Mali and the second Mandingo expansion". In Niane, D. T. (ed.). Africa from the Twelfth to the Sixteenth Century. General history of Africa. Vol. 4. pp. 117–171.
• Nobili, Mauro; Mathee, Mohamed Shahid (2015). "Towards a New Study of the So-Called Tārīkh al-fattāsh". History in Africa. 42: 37–73. doi:10.1017/hia.2015.18. eISSN 1558-2744. ISSN 0361-5413. S2CID 163126332.
• Sapong, Nana Yaw B. (11 January 2016). "Mali Empire". In Dalziel, Nigel; MacKenzie, John M. (eds.). The Encyclopedia of Empire. Oxford, UK: John Wiley & Sons, Ltd. pp. 1–5. doi:10.1002/9781118455074.wbeoe141. ISBN 978-1-118-45507-4.
• Schultz, Warren (2006). "Mansa Mūsā's gold in Mamluk Cairo: a reappraisal of a world civilizations anecdote". In Pfeiffer, Judith; Quinn, Sholeh A. (eds.). History and historiography of post-Mongol Central Asia and the Middle East: studies in honor of John E. Woods. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag. pp. 428–447. ISBN 3-447-05278-3.
• Thornton, John K. (10 September 2012). A Cultural History of the Atlantic World, 1250–1820. Cambridge University Press. ISBN 978-0521727341.

External links

• World History Encyclopedia – Mansa Musa I
• History Channel: Mansa Moussa: Pilgrimage of Gold at archive.org
• Caravans of Gold, Fragments in Time: Art, Culture, and Exchange across Medieval Saharan Africa